Introduction of Sikhism >> Introduction of Ardas

        ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਅਰਦਾਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ, ਬੇਨਤੀ, ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ, ਬੇਨਤੀ ਆਦਿ। ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਨੂੰ ਅਰਜ, ਬੇਨਤੀ, ਬਿਨਉ, ਜਾਚਨਾ ਆਦਿ ਦੇ ਸਮਾਨ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਂ ਸੰਗਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਮ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮ ਕਾਜ, ਪਰਵਾਰਕ, ਜਨਤਕ ਜਾਂ ਸੰਗਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦਾ ਇਕ ਸਰੋਤ, ਅਰਦਾਸ ਫਾਰਸੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਅਰਜ਼ਦਾਸ਼ਤ' ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨਾ, ਯਾਦ ਦੁਆਉਣਾ ਜਾਂ ਆਪ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨਾ।

        ਸਿੱਖ ਦੁਆਰਾ ਅਰਦਾਸ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਜਿਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਥੇ ਵੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ ਨਾਜ਼ਰ ਜਾਣ ਕੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਕਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਝ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਕੌਮ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਭਰਪੂਰ ਹਿਰਦੇ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਦੇ ਕੋਈ ਸੰਕਟ ਆਇਆ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸਨੇ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਜਿਥੇ ਵੀ ਸੰਗਤ ਸਾਰੀ ਕੌਮ (ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ) ਦੀ ਇਕਸੁਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਅਰਦਾਸ ਵਿਚ ਜੁੜੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

        ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਰਦਾਸੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਦਾਸੀਆ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਬਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਅਰਦਾਸ ਸਬੰਧੀ ਸਲੋਕ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ :

ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਕਰੇ ਆਪਿ ਆਪੇ ਆਣੈ ਰਾਸਿ ||

ਤਿਸੈ ਅਗੈ ਨਾਨਕਾ ਖਲਿਇ ਕੀਚੈ ਅਰਦਾਸਿ ||1||

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਨਾ 1093)

ਸੁਖਦਾਤਾ ਭੈ ਭੰਜਨੋ ਤਿਸੁ ਆਗੈ ਕਰਿ ਅਰਦਾਸਿ ||

ਮਿਹਰ ਕਰੇ ਜਿਸੁ ਮਿਹਰਵਾਨੁ ਤਾਂ ਕਾਰਜੁ ਆਵੈ ਰਾਸਿ

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਨਾ 44)

ਦੁਇ ਕਰ ਜੋੜਿ ਕਰਉ ਅਰਦਾਸਿ ||

ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਤਾ ਆਣਹਿ ਰਾਸਿ ||

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਨਾ 737)

ਸਮਕਾਲੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਤੋਂ ਪੂਰਵ ਪੰਚਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ 'ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ' ਵਿਚ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਤੂ ਠਾਕੁਰੁ ਤੁਮ ਪਹਿ ਅਰਦਾਸਿ ||

ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਤੇਰੀ ਰਾਸਿ ||

ਤੁਮ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਹਮ ਬਾਰਿਕ ਤੇਰੇ ||

ਤੁਮਰੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਮਹਿ ਸੂਖ ਘਨੇਰੇ ||

ਕੋਇ ਨ ਜਾਨੈ ਤੁਮਰਾ ਅੰਤੁ ||

ਊਚੇ ਤੇ ਊਚਾ ਭਗਵੰਤ ||

ਸਗਲ ਸਮਗ੍ਰੀ ਤੁਮਰੈ ਸੂਤ੍ਰਿ ਧਾਰੀ ||

ਤੁਮ ਤੇ ਹੋਇ ਸੁ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ||

ਤੁਮਰੀ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਤੁਮ ਹੀ ਜਾਨੀ ||

ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਸਦਾ ਕੁਰਬਾਨੀ ||8||4||

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਨਾ 268)

ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸੀਆ ਸਿੰਘ ਉਕਤ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਾਰ ਸ੍ਰੀ ਭਗੌਤੀ ਜੀ ਕੀ ਦਾ ਹੂਬਹੂ ਉਚਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਨੌ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਵਾਧਾ ਜੋ ਇਸ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੋ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਪ੍ਰਤੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰੂ-ਰੂਪ ਹੈ ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।